Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) resmi sitesinden yapılan “26/09/2019 tarihli ve 8851 sayılı ‘Dağıtıcı ve Bayi Marjlarının Paylaşımına İlişkin Kurul Kararı’ (Karar) ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular” başlıklı duyuruda EPDK’nın söz konusu kararının 1 Ekim 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği hatırlatıldı. Söz konusu kararda yer alan bazı hükümlerin nasıl uygulanması gerektiğine dair bir takım sorular oluştuğu ifade edilen duyuruda bu sorular için açıklayıcı cevaplara yer verildiği kaydedildi. Bununla birlikte somut olayların içeriğindeki farklılıklardan dolayı ayrıca detaylı değerlendirmelere ihtiyaç duyabileceği de belirtildi.

EPDK’nnı 26/09/2019 tarihli ve 8851 sayılı “Dağıtıcı ve Bayi Marjlarının Paylaşımına İlişkin Kurul Kararı” (Karar) ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular ve kurul tarafından bunlara verilen cevaplar şu şekilde sıralandı:

Karar toptan satış faaliyetleri için de geçerli midir?

Karar toptan satışlar da dahil olmak üzere akaryakıt bayileri üzerinden yapılan tüm satışları kapsamaktadır. Söz konusu satışların hangi lokasyonda yapıldığı, tüketicinin bayinin bulunduğu il sınırları içerisinde bulunup bulunmadığı ve akaryakıtın teslim edildiği tüketicinin serbest kullanıcı olup olmadığı hususlarından bağımsız olarak bayi üzerinden yapılan tüm satışlar bu Karar kapsamındadır.

Toplam marj hesabı, istasyonun bulunduğu noktaya göre en yakın rafineri çıkış fiyatı esas alınarak belirlenir.

Kurul Kararı kapsamında olmayan bayiler hangileridir?

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun (Kanun) 7 inci maddesine paralel biçimde dağıtım şirketinin hem kendi unvanı altında işlettiği hem de kontrol ettiği şirketler aracılığıyla işlettiği bayiler, 8851 sayılı Karar kapsamı dışındadır.

“En yakın rafineri” hususunun tespiti nasıl yapılmalıdır?

En yakın rafinerinin tedarik zinciri ve ikmal yolları açısında en yakın ve en anlamlı rafineri ya da rafineri ikmal noktasıdır. Ancak dağıtım şirketlerinin bayileri sistematik olarak en yakın ve en anlamlı rafineri ya da rafineri ikmal noktaları dışındaki noktalara yönlendirmelerinin mevzuat ihlali olarak değerlendirileceği ve idari yaptırımlara konu olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Rafineri çıkış fiyatı ile kastedilen nedir?

Piyasadaki mevcut uygulamalar ile uyumlu olması bakımından Kararın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasındaki “rafineri çıkış fiyatı” ifadesi ile hem rafinerilerin bulunduğu noktalardaki fiyatlar hem de söz konusu rafinerilerin farklı bölgelerde ürün ikmal ettikleri noktalardaki fiyatlar kastedilmektedir. Bu çerçevede, hali hazırda İzmir’de iki tane, Kocaeli, Kırıkkale ve Batman’da birer tane rafineri; Giresun, Mersin ve Tekirdağ’da da birer tane rafineri ikmal noktası bulunmaktadır. Dolayısıyla toplam marj hesaplaması, tüm rafineriler ile rafineri ikmal noktalarına ait fiyatlar esas alınarak yapılır.

Marj hesaplamalarında hangi tarihteki rafineri çıkış fiyatı esas alınmalıdır?

Toplam marj hesabında, bayinin dağıtıcıdan ürün ikmal ettiği güne ilişkin rafineri çıkış fiyatı ile ilgili ürün için bayiye tavsiye edilen ya da tavan olarak belirlenen bayi satış fiyatı baz alınır.

Marj hesaplamalarında esas alınan fiyatlara KDV dahil midir?

Marj hesaplamaları, ÖTV dahil KDV hariç fiyatlar esas alınarak yapılır.

Aynı ilde birden fazla rafineri bulunması durumunda hangi rafineri fiyatı esas alınmalıdır?

Kararın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında “Aynı ilde birden fazla rafineri olması durumunda en düşük fiyat esas alınır.” hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla, aynı ilde hangi rafineriden alım yapıldığına bakılmaksızın en düşük rafineri çıkış fiyatı esas alınarak toplam marj hesaplanır. Bununla birlikte, belli dönemlerde rafineri fiyatlarında değişiklik olması ya da en düşük fiyatlı rafineriden ürün ikmali yapılmaması toplam marj hesabını etkilememektedir.

Dağıtıcı, bayiyi marj hesaplamasında dikkate alınan rafineri ya da rafineri ikmal noktasından başka bir noktaya yönlendirebilir mi?

Toplam marj hesabı, en yakın rafineri ikmal noktasındaki fiyat dikkate alınarak belirlenir. Söz konusu ikmal noktası, her şart ve koşulda ürün ikmal edilen nokta olmayabilir. Dağıtıcının ya da bayinin durumuna göre ürün ikmal noktası değişebilir. Sözleşmede koşulları açıkça tanımlanması durumunda toplam marj hesabında kullanılan ikmal noktasından farklı olarak başka ikmal noktalarından da ürün temin edilebilir.

Kurum’un tavan fiyat uygulaması durumunda marj hesaplaması nasıl yapılmalıdır?

8851 sayılı Kararda Kurum’un tavan fiyat uygulaması durumunda marjların nasıl hesaplanacağı hakkında açık bir hüküm bulunmamaktadır. Olası bir tavan fiyat uygulamasında marjların nasıl paylaşılacağı daha önceki uygulamalarda olduğu gibi ayrıca belirtilecektir.

Diğer taraftan olası tavan fiyat uygulamalarında bayilik lisansı sahibi kişi ile söz konusu istasyonun malikinin farklı olan istasyonlarda malik ile yapılan kira anlaşması ile peşin ödenen kısım üzerinden tenkisat yapılıp yapılamayacağı hususu ile ilgili olarak ise malike yapılan ödemeler nasıl bu Karar kapsamı dışındaysa indirimler de bu Karara tabi değildir. Malik ile dağıtım şirketleri arasında yapılan sözleşmelerde bu hususlar düzenlenebilir.

Elektronik sistemler ile yapılan satışlar ile ne kastedilmektedir, bu satışlarda indirim ve maliyetler kim tarafından karşılanmalı, marj hesaplamaları nasıl yapılmalıdır?

Elektronik sistemler üzerinden yapılan satışların kapsamı, 1088/1 sayılı Kurul Kararında tanımlanmaktadır. Dolayısıyla, bu Karar öncesinde hangi satışlar elektronik sistemler ile yapılan satışlar kapsamına giriyor ise bu Karar sonrasında da aynı bakış açısı devam etmektedir.

Elektronik satışlardaki toplam marjın hesaplanmasında, indirimli fiyatlar esas alınır.

Vade farkı gibi finansman maliyetleri bu Karar kapsamı dışındadır.

Elektronik sistemler ile yapılan satışlar kapsamında kullanılan ekipmanların kurulum, işletim, bakım, altyapı ve haberleşme maliyetleri bayilere yansıtılamaz. Ancak, elektronik sistemlerin kurulumu sonrasında ekipmanlarda bayi kusuru ile meydana gelen arıza ve benzeri durumlarda genel hükümler uygulanır.

Elektronik sistemler ile yapılan satışlarda toplam marj hesabı, indirimli fiyat üzerinden hesaplanacağı için müşteriye ürün teslimi gerçekleşmeden bu marj hesaplanamaz. Bu sebeple, elektronik sistemler ile yapılan satışlarda toplam marjın paylaşımı sözleşmede detayları belirlenmek koşuluyla belirli dönemler itibariyle kontrol edilebilir. Sözleşmede belirlenen marj oranının sağlanabilmesi için gerekli düzeltme faturaları düzenlenebilir.

Elektronik sistemler ile yapılan satışlarda indirimli satış fiyatı ve şeffaflık hükümleri ne anlama gelmektedir?

İndirimli her bir fiyat ayrı ayrı dikkate alınacak olup şeffaflık hükümleri çerçevesinde, dağıtıcı bayiye maliyet ve indirimlere ilişkin müşteri bazında bilgilendirme yapmakla yükümlüdür. Dağıtım şirketi tarafından paylaşılan verilerin üçüncü taraflar ile paylaşılmaması hususu sözleşmelerde düzenlenebilir.

Elektronik sistemler ile yapılan satışlarda hesaplama tavan ya da tavsiye fiyat üzerinden yapılır. Genel uygulamada elektronik sistemler ile yapılan satışlardaki indirim oranları pompa satış fiyatları üzerinden yapılmaktadır. Dağıtıcı tarafından tavsiye edilen ya da tavan olarak belirlenen fiyatların üzerinden bayiler indirim yaparak satış yapabilirler. Dolayısıyla, elektronik sistemler aracılığıyla yapılan satışlarda marj hesabının tavan ya da tavsiye fiyattan yapılan indirimler düşüldükten sonra mı yoksa indirimli pompa fiyatlarından dağıtıcı tarafından yapılan yüzdesel indirimler düşüldükten sonra mı yapılacağı hususuna değinilecek olursa; Kararın 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasına istinaden bayiler tarafından yapılan indirimler kendi marjlarından karşılanmaktadır. Şayet indirimli pompa fiyatları üzerinden dağıtım şirketinin belirlediği yüzdesel indirimler uygulanır ise bayi tarafından katlanılması gereken bazı indirim tutarları da dağıtım şirketleri tarafından karşılanır durumuna gelmektedir. Bu sebeple normalde tavan ya da tavsiye fiyatların üzerinden % cinsinden dağıtım şirketlerinin yapacağı indirimler dikkate alınarak marj hesaplanması gerekir. Ancak iki tarafın anlaşması durumunda pompa fiyatları dikkate alınarak yapılan marj hesapları da kullanılabilir.

Otomasyon sistemi uydu iletişim ve arıza maliyetleri kim tarafından karşılanmalıdır?

Uydu iletişim maliyeti, otomasyon işletim maliyetine dahildir ve bayilere yansıtılamaz. Otomasyon kurulumu sonrasında ekipmanlarda bayi kusuru ile meydana gelen arıza ve benzeri durumlarda genel hükümler uygulanır.

Karar hükümleri, marj paylaşım anlaşmasının bayilik sözleşmesi yerine protokol ile düzenlenmesi durumunda da geçerli midir?

Her ne ad altında olursa olsun bayi ile dağıtıcı arasında imza altına alınan tüm sözleşmeler bu Karar hükümlerine uygun olmalıdır.

Finansal aracılık maliyetleri kim tarafından karşılanmalıdır?

Finansal aracılara verilen indirimler de elektronik sistemler ile yapılan satışlar gibi değerlendirilir ve toplam marj hesaplaması, indirimli fiyat üzerinden gerçekleştirilir.

Farklılaştırılmış ürünlere ilişkin katkı maliyeti ile rafineri hizmet (katkılama, harmanlama, karıştırma, işaretleme vb.) bedelleri kim tarafından karşılanmalıdır?

Farklılaştırılmış ürünlere ilişkin katkı maliyeti, rafineri hizmet bedelleri ile uluslararası piyasalara göre oluşan ürün fiyat farkı gibi maliyetler dağıtıcı sorumluluğunda olup, ürün bedeli içerisinde olduğu kabul edilir. Bayiye teslimden önceki aşamalarda gerçekleştirilen bu ve benzeri iş ve işlemlere ilişkin maliyetler herhangi bir ad altında ürün bedelinden ayrı olarak bayiye fatura edilemez.

Nakliye sigortası maliyeti kim tarafında karşılanmalıdır?

Nakliye sigortasına ilişkin maliyetler, bu Kararın 6 ncı maddesi kapsamındadır.

Yürürlük tarihi, bu Kararın yürürlük tarihinden sonra olan sözleşmeler de bu Karar kapsamında mıdır?

Bu Karar, 01/10/2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla, ifa ya da yürürlük tarihi 01/10/2019 tarihinden sonra olan sözleşmeler bu Karar kapsamındadır.